Navigation

De gebeurtenissen op een rijtje...

Mei
10 Duitsland valt Nederland binnen.
Opperbevelhebber generaal Winkelman verbiedt het drukken en verspreiden van nationaal-socialistische en communistische geschriften.

13 Koningin Wilhelmina en het kabinet vertrekken naar Engeland.

14 De Duitsers bombarderen Rotterdam.

15 Tekening van de capitulatie-overeenkomst in Rijsoord.

Gelijkschakeling van het ANP.

16 Invoering Duitse zomertijd.

17 Omroepverenigingen onder Duits toezicht.

18 Arthur Seyss-Inquart door Hitler benoemd tot Reichskommissar.

24 Departement van Sociale Zaken gelast dat werklozen ook in Duitsland moeten worden geplaatst.

Verschijning van het eerste nummer van Volk en Vaderland (weekblad der NSB na de capitulatie.

25 Hitler beveelt de oprichting van de SS-standarte "Westland".

Verschijning van het eerste nummer van De Weg (weekblad van het Nationaal Front) na de capitulatie.

29 Overdracht van gezag aan Seyss-Inquart en Wehrmachtsbefehlshaber Christiaansen in de Ridderzaal op het Binnenhof in Den Haag. Seyss-Inquart belooft plechtig de rechten van het Nederlandse volk te eerbiedigen.

30 Nederlandse krijgsgevangenen weer in vrijheid gesteld.


Juni
1 Koffie en thee op de bon.

4 Eerste nummer van "Die Deutsche Zeitung in den Niederlanden" verschijnt.

5 Eerste gesprek tussen Mussert en Seyss-Inquart.

Eerste nummer van "Het verordeningenblad voor het bezette Nederlandsche gebied" verschijnt. In dat blad werden alle verordeningen van de bezetters gepubliceerd.

7 Het werk aan Duitse vliegvelden wordt toegestaan door het College van secretarissen-generaal.

15 Brood en bloem op de bon.

18 Opheffing van het uniformverbod.

22 NSB houdt "De Hagespraak der bevrijding".

Eerste circulaire van de "Raad van Voorlichting der Nederlandse Pers".

24 De werkzaamheden van de Staten Generaal en de Raad van State door Seyss-Inquart geschorst.

Opheffing Ambtenarenverbod.

24 of 25 Eerste gesprek tussen Van Einthoven, Linthorst Homan en De Quay (Driemanschap van de Nederlandsche Unie) met Generalkommissar Schmidt.

29 Anjerdag (demonstratie ter gelegenheid van Prins Bernards verjaardag).


Juli
Ergens eerste week De Groot, Jansen en Dieters krijgen de leiding van de illegale CPN.

Boter, margarine en vetten op de bon.

1 De joden dienen de Luchtbeschermingsdienst te verlaten (eerste anti-joodse maatregel).

2 Publicatie van Colijns brochure "Op de grens van twee werelden".

Generaal Winkelman weggevoerd.

In Nederland woonachtige joden mogen niet langer in Duitsland werken.

4 Verbod te luisteren naar - en het verspreiden van berichten van - andere dan de Nederlandse of Duitse zenders.

11 Manifest van de ‘eerste’ Nederlandsche Unie door Generalkommissar Schmidt afgewezen.

14 Beroepsmilitairen dienen een "erewoordsverklaring" af te leggen. Hierin verklaarden zij o.a.: Ik zal geen handeling begaan of verzuim plegen waardoor het Duitsche Rijk schade, van welke aard ook, zou kunnen leiden".

Drees houdt toespraak op SDAP-Partijraad over de bezetting en de rol van de SDAP.

15 Bekendmaking van de oprichting van het "Nationaal Comité voor Economische Samenwerking". Hierin waren de belangrijkste economische organisaties vertegenwoordigd. Het Comité stelde zich ten doel: "het contact met de autoriteiten te vergemakkelijken" en "aan de aanpassing die op economisch gebied thans noodig is practische leiding te geven".

"De Opbouwdienst" treedt in werking.

16 NSB-er Woudenberg benoemd tot kommissar bij het NVV.

Christelijk Nederlandsch Vakverbond (CNV) en Het Roomsch Katholieke Werknemersverbond krijgen Duitse controleurs.

20 NSB-er Rost van Tonningen wordt benoemd tot "Kommissar für die marxistischen Parteien".

24 Het Driemanschap doet de eerste oproep om zich aan te sluiten bij "De Nederlandsche Unie"

28 Eerste uitzending van "Radio Oranje" vanuit Londen. Koningin Wilhelmina spreekt het volk toe.

30 Ontmoeting tussen Mussert en Himmler.

31 Afkondiging van de verordening dat vanaf 5 Augustus niet langer ritueel geslacht mag worden.
Augustus

Zeep komt op de bon.

6 Eerste openbare optreden van het Driemanschap van De Nederlandsche Unie.

12 Textiel-distributie.

20 Seyss-Inquart trekt bij verordening de bevoegdheid naar zich toe om een groot aantal functionarissen binnen de overheid te benoemen en te ontslaan.

24 Eerste nummer van De Unie
(weekblad van De Nederlandsche Unie) verschijnt.

31 Demonstraties op koninginnedag.

Eerste nummer van Vrij Nederland komt uit.

September
4 Mussert belooft - per telegram - aan Hitler al zijn bevelen op te volgen.

6 Het College van secretarissen-generaal zegt de bezetter toe geen joden meer in de overheidsdienst te benoemen.

7 WA-man Peter Ton tijdens relletjes in Den Haag neergeschoten.

9 In het kustgebied wordt tussen 22.00 en 4.00 uur "Sperrtijd" ingesteld.

11 Mussert richt de Nederlandsche SS op.

13 Afkondiging van de verordening betreffende de regeling van de rechtspositie van ambtenaren en andere personen in overheidsdienst.

14 Vlees op de bon.

Joden worden geweerd van de markten in Amsterdam

20 Verenigingen en stichtingen zonder economisch doel moeten zich laten registreren.

23 Mussert, Van Geelkerken en Rost van Tonningen bezoeken Hitler.

Benoeming van eerste NSB-burgemeesters.

27 Eerste prijsverhoging van benzine. De prijs gaat met 1,75 cent naar 15,5 cent per liter.

28 Eerste bijeenkomst van de Nederlandsche Cultuurkring onder leiding van Prof. G.A.S. Snijders. Deze organisatie had het uitgangspunt, dat haar werk "wordt gedragen door de overtuiging dat een nieuwe orde en een nieuw ritme zich in Europa aankondigen".

30 Er wordt een circulaire gezonden naar de plaatselijke overheden waarin 'een jood' wordt gedefinieerd als "iemand met één joodse grootouder die lid is geweest van de joodse gemeenschap".


Oktober
Eerste week Ambtenaren ontvangen de ariërverklaring.

1 Invoering identificatieplicht (met paspoort of distributiestamkaart met pasfoto).

5 Rijksarbeidsbureau wordt ingesteld.

Ambtenaren worden verplicht een ariërverklaring te tekenen.

9 Kolen en turf op de bon.

17 Besluit tot invoering van het Persoonsbewijs.

20 Joodse ondernemingen krijgen het bevel zich aan te melden bij de Wirtschafsprüfstelle.
Deze verordening bevat tevens de juridische definitie van 'een jood':

"artikel 4
1. Een jood is een ieder, die uit ten minste drie naar ras voljoodsche grootouders stamt

2. Als jood wordt ook aangemerkt hij die uit twee joodsche grootouders stamt en
- 1. hetzij zelf op den negende Mei 1940 tot de joodsch-kerkelijke gemeenschap heeft behoord of na dien datum daarin wordt opgenomen.
- 2. hetzij op den negenden Mei 1940 met een jood was gehuwd of na dat oogenblik met een jood in het huwelijk treedt.

3. Een grootouder wordt als voljoodsch aangemerkt, wanneer deze tot de joodsch-kerkelijke gemeenschap heeft behoord."

22 Oprichting van Winterhulp Nederland (WHN). Deze organisatie bracht geld bijeen - middels collectes, concerten, loterijen etc. - om hulpbehoevenden te helpen. De bevolking zag deze organisatie als een nazi-mantelorganisatie.

27 In Nederlands Hervomde kerken wordt voor het eerst een kerkelijke protest voorgelezen. Het protest richt zich tegen het invullen van de ariërverklaring.

31 Secretaris-generaal Hirschfeld (Economische Zaken) richt de Organisatie-Commissie Woltersom op om de organisatie van het bedrijfsleven te reorganiseren.
November
- Eieren, koek en gebak op de bon.

11 Benoeming van mr. H.C. Schokker als eerste "Gemachtigde voor de prijzen".

16 Instelling van de Gewestelijke Arbeidsbureaus.

21 Joden worden uit de functies bij de overheid gezet.

23 Eerste nummer van De Waarheid (CPN) verschijnt.

Studentenstaking in Delft.

26 Toespraak van prof. mr. R.P. Cleveringa als proteste tegen het ontslag van de joodse hoogleraar prof. mr. E.H. Meijer. Hierop breekt een studentenstaking in Leiden uit.

27 Delftse en Leidse universiteit voor onbepaalde tijd gesloten.

28 Oprichting van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten (DVK). Eerste secretaris-generaal wordt T. Goedewaagen.

Prof. Van Dam wordt secretaris-generaal van het Departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming (DOWC).

December
Begin De joodsche Coördinatie-Commissie wordt ingesteld. Dit was een initiatief vanuit de joodse gemeenschap om joden te adviseren en hun belangen bij Nederlandse autoriteiten te bepleiten.

12 Ir. A. Dubois benoemd als "Gemachtigde voor de concentratie der omroepvereenigingen".

15 Rantsoenering van gas en licht.

19 Duitsers mogen niet langer in joodse huishoudens werken. Bestaande dienstverbanden moeten uiterlijk per 1 Februari 1941 beëindigd zijn.